ÇOCUKTA SAĞLIKLI CİNSİYET KİMLİĞİ GELİŞİMİ İÇİN
ANNE-BABA TUTUMLARININ ÖNEMİ
Sevgili Anne – Babalar;
Unutmayın ki çocuğunuzu kimlik kazanma sürecinde kim daha çok severse o kazanacak. Ama şunu da unutmayın ki çocuğunuz sevgi, ilgi ve onay ihtiyacını, çocuğunuzun mizacına uygun davranışlarla karşılamak için en büyük avantaj sizin.
ÇOCUKTA SAĞLIKLI CİNSİYET GELİŞİMİ İÇİN EBEVEYNLERE TAVSİYE VE UYARILAR:
-
Aile ortamında annenin kadın ve anne olmaktan babanın da erkek ve baba olmaktan mutlu ve mutmain olması ve bunu çocuğa yansıtması çok önemlidir.
-
Eşlerin birbirine karşı sevgi ve saygı odaklı yaşadığı bir aile ortamı hem erkek hem de kız çocuk için sağlıklı bir özdeşim ve sağlıklı bir cinsiyet kimliği gelişimi için en temel unsurdur diyebiliriz.
-
Anne ve babalar birbirlerinin ve çocuklarının cinsiyet kimliklerine karşı olumsuz söz ve davranışta bulunmamalıdır. Çocukların cinsiyetini ya da cinsiyet özelliklerini aşağılayıcı ifadelerden özellikle kaçınılmalıdır.
-
Anne ve babalar çocuklarına cinsiyet kimliğini pekiştirecek olumlu birtakım ifadeler kullanmalıdırlar. Diyelim oğlumuzu severken sen bir erkeksin, büyüyünce baban gibi olacaksın Sen de büyüyünce baban gibi güçlü ve merhametli olacaksın; kızınıza da sen bir kızsın, büyüyünce annen gibi olacaksın sen de annen gibi cesur ve vicdanlı olacaksın (vb. cinsiyetçi söylemlerden kaçınmaya özen göstererek başka örnekler verilebilir.) gibi sözler söyleyebiliriz.
-
Çocuğun mizacını ve tercihlerini de dikkate alarak oyun ve etkinliklere yönlendirmek gerekir. Çocuğun sevdiği ve yapmak istediği bir oyunun veya etkinliğin karşısına çocuğun cinsiyetini çıkartmak doğru değildir. “Sen kızsın, bu erkek için, bunu yapamazsın ya da sen erkeksin, ama bu kız için bunu yapamazsın” gibi söz ve davranışlarla çocuğun tercihlerine cinsiyeti üzerinden itiraz etmek çocuğu incitebilir ve hatta ilgisini daha da artırabilir. Çocuğun kimlik kazanım sürecinde gereksiz bir incinme oluşturmamak gerekir.
-
Çocuk üç dört yaşlarında cinsiyetle ilgili, cinselliği ile ilgili nasıl doğdum vb. şekilde sorular sorabilir. Bu sorular tam da bu yaşa uygun normal meraklardır. Böyle bir durumla karşılaştığımızda bu soru ve merak ettiği konuları, çocuğun yaşına uygun, basit ve doğru ifadelerle anlatabilmek iyi olur. Eğer bu sorulara cevap vermekte zorlanıyorsanız ilgili kitaplardan yararlanabilir ya da uzmanlardan yardım alabilirsiniz.
-
Özdeşim kurulması gereken cinsiyetten ebeveynin yokluğunda, yakın çevresinde özdeşim kurabileceği birini sağlamak gereklidir. Dayı, amca, enişte, hala, teyze, yenge, öğretmen vb.
-
Ebeveynler çocuğun cinsiyet kimliği gelişimini riske atabilecek çevresel etkenlerden çocuğu korumalı. Cinsiyet kimliği gelişimini riske atabilecek oyuncak veya kıyafetler, kitaplar veya medya içerikleri gibi yanlış, çarpık veya aşırı durumlardan kaçınmak gereklidir.
-
Ebeveynler bebek ve çocuk bakımında işbirliği yapmalıdır. Sağlıklı özdeşimi bu işbirliği içinde geliştirmeli. Oyun çağı olarak adlandırılan 2-6 yaş diliminde ebeveyni ile etkileşim ve iletişiminin yeterli ve olumlu olması, çocuğun ebeveyn ile özdeşim kurabilmesi için önemlidir. Bu dönemde çocuğa uygun zaman imkân ve ortam tanımak olmazsa olmazlardandır. Çocuklar bebeklik döneminde anne ile neredeyse yekvücut olarak yaşar. Özellikle erkek çocukların1,5 yaşından itibaren babayla yakın iletişim kurması, babayla çarpışa çarpışa sınırlarını tanıması, erkek kimliğini bulması ve pekiştirmesi için gereklidir. Benzer şekilde kız çocukların da babayla etkili iletişimi dış dünyaya açılması, sınırlarını tanıması bakımından önemlidir.
-
Doğrudan cinsiyet kimliği ile ilişkili bir konu olmasa bile akla gelecek bir konu da erkek çocuklarda sünnetin zamanlamasıdır. Sünnet için doğru olan ya 1 yaşından önce yapılması ya da 7 yaşından sonra yapılmasıdır. Herhangi bir sağlık sorunu olmadıkça 1 -7 yaş arasında sünnet yapılmaması önerilmektedir. Sünnetin 2-6 yaş arasında yapılması çocukluk çağında çeşitli travmatik etkilere yol açabilir. Ebeveynler sünnet operasyonlarını 0-1 yaş aralığında ya da 7 yaşından sonra yapılmasına özen göstermelidir.
-
Ebeveynler cinsel istismar riskine karşı koruyucu tedbirleri almalıdır. Mahremiyet eğitimini vermeli, kendileri de yaşayarak örnek olmalıdır. 0-6 yaş arasında çocuklar sözel eğitimden ziyade, davranışları görüp taklit ederek öğrenir, taklit ettiği davranış onaylandığında içselleştirir ve benimser. Ayrıca cinsel istismar riskine karşı koruyucu tedbirleri almalıdır. Mahremiyet ve toplumda kabul edilen “Değerler Manzumesi” çocukları ihmal ve istismardan koruyan doğal bir sistemdir. Unutulmamalıdır ki çocuklarda cinsel istismara maruz kalmak cinsiyet hoşnutsuzluğu ve buna bağlı olarak cinsiyet kimliği bunalımı gelişmesi nedenlerinden biridir. A) Çocuğun kendisinin veya bir başkasının beden sınırlarını bilmesi, iyi ve kötü dokunuşları tanıması, ayırt edebilmesi küçük küçük cümlelerle hayatın olağan akışı esnasında öğretilmelidir. B) İstenmeyen bir durum ya da kötü dokunuş durumunda nasıl hayır diyeceğini, kendisini nasıl koruyacağını, bunu kiminle paylaşacağı gibi hususları anlatmak çok önemlidir. C) Ancak bunu yaparken çocuğu korkutmamak gerekir. Endişenizi gizleyebilmeniz önemlidir aksi halde çocuk bunun korkunç bir şey olduğunu ve size zarar verebileceğini düşünür ve saklar. Cinsel istismar riskine karşı koruyucu tedbirleri almak ebeveynin en önemli sorumluluğudur.
-
Çocuğun medyadaki hareket ve etkinliklerini takip etmek çok önemlidir. Şu an günümüzde birçok farklı marjinal yapı ya da gruplar, kitaplar, oyuncaklar, elbiselerle ve pek çok eğlence araçlarıyla çocukların cinsiyet kimliği sürecini riske atacak bazı içerikler karşımıza çıkabiliyor. Ebeveyn olarak bunlara dikkat etmek, çocuğun normal ve tabi gelişim sürecini sekteye uğratacak tutum ve davranışlardan kaçındırmak özellikle önemlidir.
-
Çocuklar arasında cinsiyet ayrımcılığı yapmamak diğer önemli bir tutumdur. Bu sayede kız veya erkek olmanın aşağılık ya da üstünlük sebebi olduğu duygusundan çocuklarımızı korumuş ve kendi cinsiyetinden memnuniyetini pekiştirmiş oluruz. Günümüzde hala Eğitim, sağlık, beslenme, sevgi, oyun, etkinlik, sosyal statü gibi birçok konuda özellikle bazı toplum kesimlerinde ve bölgelerde çocuklar arasında cinsiyete dayalı ayrımcılık görülebilmektedir. Çocuklarınıza küçük yaştan itibaren insanın yaratılışındaki güzellik ve inceliği anlatmak ve tüm insanların cinsiyet ayrımı olmaksızın eşdeğer ve eşit olduğunu vurgulamakta fayda vardır.
Eskiye göre toplumsal hayatın değişmesiyle birlikte bugün karşı karşıya olduğumuz riskler de değişmiş oldu. Bu nedenle ebeveynin günümüzdeki en önemli sorumluluklarından birisi çocukta sağlıklı cinsiyet kimliği gelişimini nasıl destekleyeceğidir.
Sevgili Anneler; baba-oğul ilişkisinin kuvvetlenmesi için babaların sizin desteğinize ihtiyacı olabilir, eşinizi bu konuda teşvik edin. Birlikte vakit geçirecekleri zaman aralıklarına ve fiziksel yakınlaşmalarına fırsatlar oluşturun. Bebek ve çocuk bakımında anne ve babanın erken yeni doğan döneminden itibaren birlikte sorumluluk alması erkek çocuğun babayla özdeşimini kolaylaştıracak, çocuğun sağlıklı cinsiyet kimliği kazanmasını garanti altına alacaktır. Özellikle bu durum 1 yaşına gelmiş erkek çocuk için önemlidir. Bu yaştaki erkek çocuğun annesi babaya biraz daha alan açmalı ve erkek çocuğun babayla etkili bir iletişim kurmasına fırsat sunmalıdır. Aşırı sevgi ve şefkat gösterisiyle babayı gölgede ve etkisiz kılan kuşatıcı anne özellikle erkek çocuklar için risk oluşturabilir.
Ayrıca kızınızın kadın ve kadınlık adına örnek alacağı ilk kadın olduğunuzu unutmayın.
Sevgili Babalar; kızlarınıza yapacağınız en büyük iyiliğin onların annelerini sevmeniz, değer vermeniz ve bunu göstermeniz olduğunu bilmelisiniz. Unutmayın ki kızlarda CİNSİYET HOŞNUTSUZLUĞU gelişmesinde, babalar annelerden daha fazla etkiye sahiptir. Araştırmalar bunu göstermektedir.
Anne ve babaların birbirleri ve çocuklarıyla ilişkilerinin anlık ve gelecekteki olası etkileri hesap edilerek dikkat ve özenle şekillenmesi ve sürdürülmesi gereklidir. Erkek çocuğun ve kız çocuğun anne ve babayla ayrı ayrı kuracağı özdeşim ve etkileşimler çocuklarımızın geleceği kadar toplumumuzun geleceğini yönlendirmeye namzet önemdedir. Oğlunuzun erkek ve erkeklik adına örnek alacağı ilk erkek olduğunuzu da unutmayın.
Şunu rahatlıkla söyleyebiliriz, günümüzde ebeveynler çocuğa ne yedirip içirmeleri gerektiğini çok iyi biliyorlar ama gözden kaçan bir husus var ki o da çocukların içinde bulunabilecekleri riskli durumlardır. Artık ebeveynlerin çocuğu psiko-sosyal risk ve zararlarından ne kadar koruyabildikleri en önemli sorumluluk alanlarından biridir.
Sevgili Anne ve Babalar; hepimizin malumu ki bebeğimiz doğduğunda dış cinsel organlarına bakarak kız ya da erkek olduğuna karar verilir. Eğer çocuğun cinsel organları ile ilgili anormal bir görünüm varsa doğrudan ilgili bir uzman doktora başvururuz. Ayrıca nasıl organik bir sorunda uzmanlardan yardım alıyorsak aynı şekilde çocuğunuzun cinsiyet kimliği gelişimine dair bir şüpheniz oluşursa tecrübeli bir uzmana başvurmalısınız ve yardım almalısınız. Cinsiyet hoşnutsuzluğu yaşadığı düşündüğümüz çocuklarımızı etiketlemekten özenle kaçınmalıyız, onlara keskin ve kesin söylemlerde bulunmamalıyız. Bu hataları yaparsak onları bu durumlara kendimiz sürüklemiş oluruz.
(Kaynak ve daha detaylı bilgi için; Zeki Bayraktar, İnterseks-Hermafrodit ve Eşcinsel, Motto Yayınları, 2000)